Na Magreth Bavuma

Ouyah wanangu eeeh, mambo niaje karibuni tena kwenye kona yetu pendwa ya dunia ya wanavyuo “unicorner” ni chimbo hili tu linalo wakutanisha wanavyuo wote kwa njia ya maandishi...!!!!!

Kuna uwezekano mkubwa kwenye pitapita zako za hapa na pale umekutana na neno Artificial Intelligence au AI, tupite kidogo kwenye maana yake ili twende kwa pamoja, Artificial Intelligence ni teknolojia inayowezesha kompyuta au mashine kufanya mambo ambayo kwa kawaida huhitaji kutumia uwezo wa kiakili kama binadamu kwa mfano kutambua vitu, watu, lugha, sauti, kufanya maamuzi, kutabiri, kutafsiri, kujifunza na kadhalika.

Ripoti ya shirika la AI for Africa ya mwaka 2022 ilionesha kuwa idadi ya wanavyuo kwa matumizi ya AI inazidi kuongezeka, lakini pia ilielezea madhumuni mbalimbali ya matumizi ya teknolojia hiyo ikiwa ni pamoja na Elimu, Utafiti na Ujasiriamali.
Ripoti hiyo pia iligundua kuwa kuna shauku kubwa ya AI miongoni mwa wanafunzi wa vyuo vikuu vya Tanzania. Katika uchunguzi uliofanywa kwa wanafunzi zaidi ya 1,000, 62% walisema kuwa wanavutiwa kujifunza zaidi kuhusu AI, na 43% walisema kuwa wanavutiwa kutumia AI katika taaluma zao za baadaye.

Vilevile ripoti ilionesha wanafunzi katika Chuo Kikuu cha Dar es Salaam wanatumia AI kuendeleza mfumo wa kugundua malaria kwa usahihi zaidi na kwa ufanisi, wanafunzi katika Chuo Kikuu cha Dodoma wanatumia AI kuendeleza mfumo wa kutabiri hatari ya mafuriko katika sehemu mbalimbali za Tanzania na wanafunzi katika Chuo Kikuu cha Muhimbili cha Afya na Sayansi Shirikishi wanatumia AI kuendeleza mfumo wa kugundua na kutibu saratani mapema.

Matumizi ya AI kwa wanafunzi wa vyuo vikuu nchini Tanzani yanaonyesha kuleta athari chanya katika jamii na ulimwengu. Kadiri teknolojia ya AI inavyoendelea kukua, inawezekana kwamba tutaona matumizi ya AI zaidi ya ubunifu na mapinduzi kwa wanafunzi wa Tanzania katika miaka ijayo.

Muandishi wa jarida la University business Alcino Donadel anaandika ‘Akili bandia haiwezi kuepukika katika vyuo vikuu vya leo, na ukaribu wake na elimu ya juu unazidi kuwa mkubwa. Ingawa vyuo vikuu vilijitahidi awali kukabiliana na teknolojia hii, imechochea ushirikiano mwingi na kubadilisha mipango ya masomo.

Hata hivyo, tishio la kuangamia ambalo baadhi ya wataalamu wameonya AI litaleta kwa wanadamu sasa linapenya katika elimu ya juu pamoja na kupokewa kwake, hasa, miongoni mwa wanafunzi wake’.

Ripoti ya Momentive ya mwaka 2023 ya kampuni ya usimamizi wa uzoefu, imebaini kuwa ingawa wanafunzi wanaunga mkono matumizi ya AI darasani, pia wana wasiwasi kuhusu athari zake zinazowezekana kwa matarajio yao baada ya kuhitimu.

Ripoti hiyo imebaini kuwa 71% ya wanafunzi wametumia programu ya AI, kama vile ChatGPT. Wengi wao huwa wanazitumia kila siku au kila wiki ikilinganishwa na wale ambao wametumia mara chache tu. Zaidi ya 70% ya wanafunzi wanaunga mkono matumizi ya AI kwa ajili ya kazi za shule.

Wanafunzi wanakubaliana kuhusu athari chache hasi za teknolojia hii. Nusu ya wanafunzi wa vyuo vikuu wanatarajia AI kupunguza idadi ya fursa zinazopatikana kwao baada ya kuhitimu. Hii ni kwa sababu wanafunzi wanaamini kuwa AI itachukua nafasi ya ujuzi na maarifa ambayo wanajifunza vyuoni.

Wengi wa wanafunzi pia wanaamini kuwa AI inazuia ujuzi wao wa kufikiri kwa kina hata hivyo, baadhi ya wataalamu wanaamini kuwa AI itawapunguzia kazi walimu ili waweze kuzingatia kufundisha aina za juu zaidi za kufikiri kwa kina, na kwamba kuna nafasi ya AI na wanadamu katika elimu.

Vilevile akili bandia inazidi kuwa sehemu muhimu ya maisha yetu, ikiwa ni pamoja na elimu. AI inatumika katika vyuo vikuu vya Tanzania kwa madhumuni mbalimbali, ikiwa ni pamoja na utafiti, ufundishaji, na usaidizi wa wanafunzi.

Hata hivyo, AI pia ina uwezo wa kuwa tishio kwa wanavyuo nchini Tanzania kwa namna mbalimbali ikiwemo,

Kupunguza fursa za ajira, AI inauwezo wa kuchukua nafasi ya kazi nyingi zinazofanywa na wanadamu, ikiwa ni pamoja na kazi katika elimu. inaweza kusababisha ukosefu wa ajira kwa wanavyuo ambao wanategemea kazi hizi.

Kuzuia maendeleo ya ujuzi, AI inaweza kutumika kutoa mafunzo ya kujifunza ambayo ni ya kibinafsi na ya ufanisi zaidi kuliko mafunzo ya wanadamu. Hii inaweza kusababisha wanafunzi kutegemea AI badala ya kujifunza ujuzi muhimu kwa kazi za siku zijazo.

Kupunguza ubunifu, AI ni nzuri katika kutatua matatizo yanayojulikana, lakini si nzuri katika kuunda ufumbuzi wa ubunifu. inaweza kusababisha wanafunzi kukosa ujuzi muhimu wa kufikiri kwa ubunifu na kutatua matatizo.

Ni muhimu kuwa na ufahamu wa tishio la AI kwa wanavyuo nchini Tanzania. Vyuo vikuu na wanafunzi wanahitaji kuchukua hatua ili kuhakikisha kwamba AI inatumiwa kwa njia ambayo inasaidia na si kukwamisha elimu.

Kuna baadhi ya hatua ambazo zinaweza kuchukuliwa ili kupunguza tishio la AI kwa wanavyuo nchini. Kufundisha wanafunzi kuhusu AI, Wanafunzi wanahitaji kufundishwa kuhusu AI na jinsi inavyoweza kutumika, mafunzo hayo yatawasaidia kuelewa uwezo na udhaifu wa AI.

Kuendeleza ujuzi wa wanafunzi, wanafunzi wanahitaji kuendeleza ujuzi ambao ni muhimu kwa kazi za siku zijazo, kama vile kufikiri kwa ubunifu na kutatua matatizo. Hii itasaidia kuwaandaa kwa changamoto zinatotokana na AI.

Kufuatilia matumizi ya AI, Vyuo vikuu vinapaswa kufuatilia matumizi ya AI ili kuhakikisha kwamba inatumiwa na wanavyuo kwa njia inayofaa.

Nadhani wasiwasi ambao wanafunzi wanao kuhusu AI ni wa halali, ni kweli kwamba AI ina uwezo wa kuchukua nafasi ya baadhi ya kazi na ujuzi ambao kwa sasa unafundishwa vyuoni. Hata hivyo nadhani ni vyema kutumia AI kwa njia ambayo inakamilishana na uwezo wa binadamu.

AI ni nzuri sana katika kuweka automatisering kwa majukumu na kutunza kiasi kikubwa cha data. Na kwa upande mwingine wanadamu ni wazuri katika ubunifu, ufumbuzi wa matatizo, na uingiliano wa kijamii.

Kwa kuchanganya uimara wa AI na wanadamu, tunaweza kuunda uzoefu bora wa elimu kwa wanafunzi wote.